کد مطلب:37778 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اهل بيت

مقصود از رهنما در آيه هفتم سورة رعد چيست؟ ظاهراً گويند: حضرت علي(ع) است. آيا صحت دارد؟

روايات متعدّدي از پيامبر(ص) در كتب شيعه و اهل تسنّن در ذيل نقل شده كه :من [مصداق] منذرم و علي(ع) مصداق هادي (رهنما) است.

اين معنا را مرحوم كليني در كافي و صدوق در معاني الاخبار و صفار در بصائر الدّرجات و عياشي و علي بن ابراهيم قمي در تفاسير خود، همچنين ديگران به سندهاي مختلف روايت كرده اند،و معناي آن اين است كه: من [پيامبر(ص)] مصداق منذرم، چون انذار به معناي هدايت با دعوت است، و علي(ع) مصداق هادي است، چون او امام است، و رسالت ندارد، پس هدايت كننده است. مقصود از مصداق بودن اين است كه بيم دهندگي منحصر در پيامبر نيست و هدايت گري منحصر در حضرت علي(ع) نيست، زيرا پيامبران گذشته نيز، بيم دهنده بودند و امامان ديگر نيز هدايت گرند. دربارة تأييد تفسير فوق، به بعضي از روايات در منابع اهل سنت و شيعه امامي اشاره مي كنيم: در تفسير درالمنثور است كه ابن جرير، و ابن مردويه، و ابو نعيم، در كتاب المعرفة و ديلمي، و ابن عساكر، و ابن نجّار، روايت كرده اند كه وقتي آيه: ... انّما أنت منذر و لكلّ قومٍ هادٍ نازل شد، رسول خدا(ص) دست خود را بر سينه اش نهاد، و فرمود: من منذرم، آنگاه دست بر شانه حضرت علي(ع) نهاد و فرمود: تو هادي هستي، يا علي. هدايت يافته گان بعد از من به وسيلة تو هدايت مي شوند.[8]

روايت ديگري را حاكم در مستدرك نقل مي كند كه رسول خدا(ص) دستور داد آب آوردند، در حالي كه علي بن ابي طالب(ع) نزد ايشان بود. رسول خدا(ص) بعد از آن كه وضو گرفت، دست علي(ع) را گرفت و به سينه خود چسبانيد و آنگاه آيه انّما أنت منذر را خواند، و خودش اشاره فرمود، آنگاه دست علي(ع) را به سينة خود او گذاشت، و آيه و لكلّ قوم هادٍ را خواند، سپس به او فرمود: تو مشعل فروزان خلائق، غايت هدايت و امير قوايي. بر اين شهادت مي دهم كه تو چنيني.[9]

از طرق اهل سنّت در اين باره روايات بي شمار ديگري وجود دارد كه به همين دو روايت بسنده مي كنيم. ضمناً از باب تيمّن و تكميل جواب به يك روايت از منابع شيعيان اشاره مي كنيم.

در كتاب قيّم كافي از ابي بصير روايت مي كند كه گفت: به امام صادق(ع) عرض كردم: معناي آيه إنّما أنت منذر و لكلّ قوم هاد چيست؟ امام(ع) فرمود: رسول خدا(ص) در تفسير آن فرمود: من منذرم و علي(ع) هادي (رهنما) است. حال به نظر تو اي أبا محمد! آيا در امروز هاديّ وجود دارد؟ عرض كردم: فدايت شوم، همواره از شما هادياني يكي پس از ديگري وجود داشته، تا نوبه به شما رسيده است. امام(ع) فرمود: خدا رحمتت كند، اي أبا محمد! اگر چنين بود كه وقتي آيه اي كه در حقّ مردي (امامي) نازل شده، با مردن او مي مُرد، قرآن نيز مي مرد، ولي قرآن كريم در بازماندگان جاري است، چنان كه در گذشتگان جاري بود.[10]

اين روايت تاييد مي كند كه شمول آيه بر حضرت علي(ع) از باب مصداق است و بر ديگر امامان، يكي پس از ديگري تطبيق مي شود. هم چنين از اين آيه شريف بر ميآيد كه زمين هيچ وقت از هدايتگري كه مردم را به سوي حقّ هدايت كند، خالي نمي شود: يا بايد پيغمبر باشد و يا هادي (رهنماي) ديگري كه به امر خدا هدايت كند. در زمان نزول آيه، مصداق منذر پيامبر اكرم(ص) و مصداق هاد، به تعبير پيامبر(ص)،علي(ع) بوده است.

[8] ترجمة تفسير الميزان، ج 11، ص 503، چاپ نشر فرهنگي رجاء.

[9] همان، ص 504.